حافظۀ اصلی یا رم کامپیوتر (Ram) یکی از قطعات مهمی است که باید حتما برای کامپیوترتان تهیه کنید. پس بیایید با وظیفۀ رم کامپیوتر آشنا شویم :
رم کامپیوتر مانند حافظۀ کوتاه‌مدت انسان است؛ با این تفاوت که انسان اگر به خواب برود حافظه‌اش پاک نمی‌شود، ولی کامپیوتر اگر خاموش شود، حافظۀ کوتاه‌مدتش پاک می‌شود. تمامی اطلاعاتی که در کامپیوتر مشاهده می‌کنید و سیستم با آن‌ها کار می‌کند، درون رم قرار گرفته است. به‌طور کلی هر پردازش و درخواستی که بخواهد به پردازنده ارسال شود، باید از طریق حافظۀ اصلی انتقال داده شود؛ چون تنها رم است که می‌تواند بسیار سریع با پردازنده ارتباط برقرار کند.
پس خرید رم مناسب تأثیر چشمگیری بر سرعت سیستم شما دارد و باید به ۶ شاخص زیر در هنگام خرید رم دقت کنید.
۱- نسل حافظه
برای خرید رم باید به تکنولوژی حافظه‌ای که مادربرد و پردازنده پشتیبانی‌اش می‌کند، دقت کنید. مادربردهای امروزی از نسل رم‌های DDR4 (Double Data Rate 4) پشتیبانی می‌کنند. تکنولوژی DDR در ساخت رم‌ها استفاده شده است و عدد جلوی آن مشخص می‌کند که این تکنولوژی در کدام نسل خود به‌سر می‌برد. نسل‌های قبلْ DDR1 و DDR2 و DDR3 بودند. تکنولوژی رم تأثیر مستقیمی بر سرعت حافظۀ اصلی می‌گذارد و هر نسل به‌مراتب سریع‌تر از نسل قبلی است.
طراحان با تغییر مکان یک شیار در حافظۀ اصلی، به شناسایی بهتر و اشتباه‌نشدن نسل‌های مختلف کمک کرده‌اند. در شکل زیر نسل‌های مختلف رم کامپیوتر را از لحاظ شکل ظاهری مشاهده می‌کنید.
شکل نسل‌های مختلف رم کامپیوتر
۲- مقدار حافظه (ظرفیت رم)
میزان حافظه را می‌توان مهم‌ترین معیار در انتخاب رم کامپیوتر دانست. هرچه ظرفیت رم کامپیوترتان بیشتر باشد، سرعتش افزایش پیدا می‌کند. میزان حافظۀ کامپیوتر را برحسب مگابایت می‌سنجند؛ ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی و بالارفتن میزان رم‌ها، آن‌ها را با ظرفیت گیگابایت می‌سنجند. مرسوم‌ترین مقدار رم‌های امروزی از ۲ تا ۶۴ گیگابایت است. هر گیگابایت معادل ۱۰۲۴ مگابایت است.
خارج از گود:
سیستم‌عامل ویندوز ۱۰ در نسخۀ ۳۲بیتی به حداقل ۱ گیگابایت رم و در نسخۀ ۶۴بیتی به حداقل ۲ گیگابایت رم برای اجرا نیاز دارد. البته این مقدار حداقلی (Minimum Requirements) است و کارایی مناسبی ندارد.
حواستان باشد نسخۀ ۳۲بیتی ویندوز فقط قادر به پشتیبانی از ۴ گیگابایت رم است و اگر کامپیوتر شما بیش از این مقدار رم دارد، باید حتماً به‌سراغ نسخۀ ۶۴بیتی بروید تا رم کامپیوترتان بدون استفاده نماند.
۳- فرکانس حافظۀ رم (BUS)
فرکانس حافظۀ رم بر اساس مگاهرتز مشخص می‌شود. فرکانس بالاتر به‌معنی سرعت بیشتر است. فرکانس رم را سازندۀ آن مشخص می‌کند؛ ولی با پشتیبانی پردازنده و چیپست مادربرد است که می‌تواند به‌درستی کار کند.
نکته:
اسلات‌های حافظۀ اصلی که قرار است بر روی سیستم قرار بگیرند، باید دارای فرکانس یکسانی باشند تا کارایی سیستم به حداکثر برسد. تصور کنید دو اسب قوی و تندرو کالسکه‌ای را می‌کشند. این دو مسیر مشخصی را با حداکثر سرعتشان در ۱۰ دقیقه طی می‌کنند. اگر شما برای افزایش توان این دو اسب، یک اسب دیگر به این مجموعه اضافه کنید که سرعت کمتری دارد، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ کالسکۀ شما دیرتر به مقصد می‌رسد؛ یعنی همان مسیر را در ۱۵ دقیقه طی می‌کند. چون دو اسب دیگر باید سرعت خود را کاهش بدهند تا اسب سوم همراه آن‌ها حرکت کند. همین اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرکانس رم‌های کامپیوترتان متفاوت باشد. در این حالت، تمام رم‌ها با فرکانس پایین‌تر کار می‌کنند. پس اگر قصد دارید چندین رم بر روی کامپیوتر قرار دهید، باید حتماً فرکانس یکسانی داشته باشند.
۴- پیکربندی چندکاناله
قراردادن دو یا تعداد بیشتری رم در کنار یکدیگر بر روی مادربرد را پیکربندی چندکاناله می‌گویند. تعداد رم‌ها باید زوج باشد. همان‌طور که در قسمت خرید مادربرد توضیح دادیم، مادربردها می‌توانند از قابلیت دوکاناله و جدیداً از قابلیت چهارکاناله پشتیبانی کنند. بهتر است شما هم در موقع خرید رم، از رم‌های دو یا چهارکاناله بهره ببرید.
اگر رم‌های کامپیوترتان در حالت دوکاناله باشند، با همدیگر همکاری می‌کنند و باعث افزایش سرعت سیستم می‌شوند. در حالت چهارکاناله نیز هر چهار رم با یکدیگر همکاری می‌کنند.
رم‌های موجود در بازار به‌صورت بسته‌بندی تکی و دوتایی و چهارتایی‌اند. رم‌هایی که در بسته‌بندی‌های دو یا چهارتایی وجود دارند، رم‌هایی هستند که در موقع ساخت، پشت‌سر‌هم تولید شده‌اند و بیشترین سازگاری را با همدیگر دارند. پس توصیه می‌کنم اگر قصد استفاده از قابلیت دوکاناله را دارید، حتماً به‌سراغ رم‌هایی با بسته‌بندی دوتایی بروید. البته شما همواره می‌توانید دو عدد رم تک‌کاناله را کنار هم قرار دهید و به‌صورت دوکاناله استفاده کنید؛ ولی سازگاری آن‌ها کمتر از دو عدد رم موجود در یک بسته‌بندی است.
عکس بسته‌بندی تکی و دوتایی رم کامپیوتر
۵- CL یا تایمینگ رم
به‌زبان ساده، CL برابر تعداد کلاک‌پالسی است که طول می‌کشد تا رم پاسخی را به پردازنده بدهد. مثلاً CL5 یعنی ۵ کلاک‌پالس طول می‌کشد تا رم درخواست پردازنده را آماده کند. هرچقدر این عدد کوچک‌تر باشد، بهتر است؛ ولی هرچقدر تکنولوژی ساخت حافظۀ اصلی پیشرفته‌تر شود، عدد CL نیز بالاتر می‌رود و تعداد کلاک‌پالس بیشتری طول می‌کشد تا پاسخ به پردازنده داده شود.
نکته: کلاک‌پالس چیست؟
اگر به‌زبان خیلی ساده و غیرمهندسی بخواهیم بگوییم، کلاک‌پالس در حقیقت همان چیزی است که به آن سرعت پردازنده می‌گوییم. وقتی کلاک‌پالس پردازنده برابر ۲٫۶۰ باشد، به این معناست که می‌تواند ۲میلیارد و ۶۰۰میلیون عمل را در یک ثانیه انجام دهد.
نکته:
در هر نسل رم، چندین CL مختلف وجود دارد. بهترین انتخاب برای شما کوچک‌ترین عدد CL است. نکتۀ مهم این است که تفاوت قیمت بین رم‌هایی با CL مختلف در بازار خیلی زیاد نیست. پس به‌سراغ رم‌هایی با CL کمتر بروید؛ البته تا جایی که جیبتان اذیت نشود.
۶- سیستم خنک‌کننده
بر روی هر اسلات رم، چیپ‌های کوچکی قرار دارند که حافظۀ رم را تشکیل می‌دهند. خنک نگه‌داشتن این چیپ‌ها می‌تواند باعث افزایش کارایی رم‌ها شود. به‌همین دلیل برخی سازندگان در مدل‌های خاص خود، یک سینی گرما (HeatSink) بر روی دو طرف بدنه قرار می‌دهند. این ورقۀ فلزی سطح تماس با هوا را بیشتر می‌کند و باعث خنک‌شدن سریع‌تر می‌شود.
حتی برخی سازندگان رم برای خنک‌‌کردن رم کامپیوتر از فن‌های مخصوصی بهره می‌برند که در شکل، نمونه‌ای را مشاهده می‌کنید که متعلق به شرکت کرس‌ایر است.
شکل فن رم کامپیوتر
اصطلاحات بازاری برای خرید رم کامپیوتر:
برای خرید رم کامپیوتر، بهتر است ابتدا نسل آن و میزان حافظه و سپس فرکانس را ذکر کنید و اگر برند خاصی مدنظر دارید، نام برند را نیز بگویید. برای مثال بگویید: «DDR4 16باس ۲۴۰۰ داری؟»، «DDR3 16کینگ چند؟»
فروشندگان حتی نام برندها را نیز خلاصه می‌کنند تا سریع‌تر منظور خود را بیان کنند. برای مثال، برند کینگستون (Kingstone) را کینگ می‌گویند. البته این قضیه فقط برای برندهای بسیار شناخته‌شده است و شما نمی‌توانید هر اسمی را خلاصه کنید و توقع داشته باشید همه منظورتان را بفهمند. مثلاً در خصوص رم، دو برند کینگ‌مکس و کینگستون در صورت خلاصه‌‌شدن، با یکدیگر اشتباه می‌شوند؛ ولی تمام فروشندگان می‌دانند که منظور از لغت کینگ رم‌های کینگستون است.